1 / 39
Wednesday, June 25, 2014
| МААНИЙН АЧ ТУС |
Маани тоолохын өмнө маанийн утга учрыг бид сайн ойлгох хэрэгтэй. Зарим хүмүүс мааниас илүү ном тарни байдаг гэж бодож байж юуны магад.
Тэр буруу бөгөөд Мааниас илүү ном байхгүй юм. Бурханы сургасан бүх номыг тоолбол бүгд нийлээд найман түм дөрвөн мянга байдаг гэдэг.
Энэ бүгдийн багц гүн утга маанийн үсгэнд бүрэн гүйцэд багтсан байдаг юм.
Юуны түрүүнд би та бүхэнд маанийн утга учрыг тайлбарлах болно. Дараа нь маань уншихын ач тусыг хэлж өгье. Эцэст нь маанийг хэрхэн унших, маанийн эрдэмд боловсрох тухай заах болно.
Маани тоолох, тарни тоолох гэдэг нь: Учир зүггүй хаалга цонхоо хаагаад харанхуй дотор огт хөдөлгөөнгүй суугаад бясалгахын утга учир бишээ.Өөрийн сэтгэл санааг зөв, эерэг тийш нь өөрчилж төлөвшүүлэхийн нэр. “УМ-МА-НИ-БАД-МЭ-ХУМ” буюу маани хэмээх зургаан үсэгтэй.
Эхний УМ үсэгийн талаар: Ум үсэг нь А, Ү, МА үсгийн нийлбэр юм.Энэ гурван үсэг нь арилсан чанарын талаас Бурхан лагшин, зарлиг, таалал арилаагүй чанарын талаас амьтаны бие хэл сэтгэл гурвыг бэлгэдэж байдаг гэсэн үг. УМ-ын дараа МАНИ гэсэн үг байгаа.
МАНИ гэдэг үг нь: үнэт эрдэнэ гэсэн утгатай.Энэ эрдэнэ нь асрангуй, энэрэнгүй, бодь сэтгэлийг бэлэгдэнэ. БАДМА гэдэг үг нь хоосон чанарыг оносон билэг билгүүний бэлэг тэмдэг. ХУМ гэсэн үг нь өөрчлөх гэсэн утга санаатай үг юм.
Жишээлбэл:Муу хүн сайн болж өөрчилөгдөхийг хэлж болно. Саяных бол зөвхөн үгийн тайлбар байлаа. Одоо маанийн утгыг тайлбарлая.Таны бие,хэл, сэтгэл гурвыг бэлэгдэж байгаа УМ үсэг бол нисваанисын гурван хорт сэтгэлд баригдсан арилаагүй бие, хэл, сэтгэл гэсэн утгыг илэрхийлнэ.
.jpg)
МАНИ, БАДМЭ - гээр бэлэгдсэн арга хэмээх бодийн сэтгэл,билэг хэмээх хоосон чанарыг онох оюун ухаан хоёр нийлж арга билгийн зам мөр болж таны ариусаагүй бие, хэл, сэтгэл гурвыг ариуссан Бурханы лагшин, зарлиг,таалалд, хувиргах гэсэн санаа.
Аргын тал хэмээх нигүүсэн сэтгэл нь таны нисваанислэг сэтгэлийн угаах мэт ариусгасанаар нисваанисын хир буртгийн үндэс болсон өөрийгөө эрхэмлэх үзлийг ерөндөг болдог юм.Хоосон чанарыг онох билэг оюун нь аливаа зүйлийг бодит үнэнд баримталдаг мунхаг сэтгэлийг арилгагч ерөндөг болдог.
Мунхаг сэтгэл бол хамаг нисваанис, буруу сэтгэлийн үндэс болж байдаг. Бохир усан дээр жишээ авья.Бохир усны бохир нь усаны чанарт нэгдэж оршдоггүй, шүүлтүүрээр шүүхэд булингар нь арилж цэвэр чанар нь ил болдог бөгөөд тунгалаг цэвэр усыг хаа нэгтээ газараас шинээр авчралгүй бохир усан дотороос гаргаж ирдэг. Бохир усны шалтгаан нь тоос шороо байдаг. Энэ жишээ нь хүний сэтгэлийн буртгийг хоёр арга хэрэглээд шүүж ариутгахыг харуулж байна. Бохир сэтгэл нь ариун сэтгэл дээр буртаг халдсаныг л хэлж байгаа юм.
Өөрөөр хэлбэл нисваанисын гурван хор нь таны сэтгэлийн мөн чанарт оршоогүй, нэгдэл чанартай бус юм. Шалгуур ухааны шастир буюу Бурханы шашны Чойрын номд заахдаа “ Уур хэмээх нисваанисын нэг төрөл зүйл хэрэв сэтгэлтэй салшгүй нэгдмэл байдаг бол бид цаг үргэлж уурлаж байх учиртай” гэж заасан байдаг. Гал байгаа цагт халуун чанар байж л байдаг нь халуун чанарыг галтай салшгүй нэгдмэлийг харуулж байна. Гэтэл заримдаа хүнд уур хилэн бус нигүүлсэн өрөвч сэтгэл гаргах бусдыг хайрлах сэтгэлийг төрүүлж чаддаг шүү дээ.
Бас заримдаа бидний сэтгэлийг уур уцаар эзэмддэг. Үүнээс уур хилэн, хайр энэрэл хүний сэтгэлд ээлжилж байгаа нь уур хилэн угаасаа хүний сэтгэлийн мөн чанар бусдын тов тод шинж тэмдэг юм. Уур хилэн гэх мэт нисваанист сэтгэлүүдийг арга, билэг хэмээх хоёр замыг ашиглан сэтгэл дээрээс үндсээр нь арилгах боломжтой.
.jpg)
Нисваанист сэтгэл арилна гэдэг нь эгэлийн бие, хэл, сэтгэл. Бурхан лагшин, зарлиг, таалал, болж хувирахын тод жишээ юм. Тийм бодь сэтгэлийн үүсгэхийн өмнө магад гарахуйн сэтгэлийг төрүүлэх ёстой юм.
Магад гарахуйн сэтгэлийг төрүүлэхийн тулд дөрвөн үнэний ёсыг мэдсэн байх хэрэгтэй. Ийм учраас л Бурханы найман түм,дөрвөн мянган ном сургаал, Богд ламын айлдсан номын бүх утга санаа маанийн зургаан үсгэнд бүрэн багтсан байдаг. Миний ариусаагүй, буртагт бие, хэл сэтгэл ариусагч Бурханы лагшин, зарлиг, таалал болох болтугай гэсэн санаагаар маанийг тоолох учиртай.
Маанийн гүн гүзгий утгыг ойлговол: - Ганц удаа уншсан буяныг нь хэмжишгүй юм. Хэдийгээр бурхан наян дөрвөн мянган номыг бүгдийг айлдхад цаг хүрэлцэхгүй боловч маанийн гүн гүнзгий утгыг ойлгуулаад уншуулахад түүний тус эрдэм нь тэдгээр номыг бүгдийг уншсантай тэнцүү болно.Бурхан багшийн айлдвараас"Маани уншсаны ач гавьяа"-г авч ярья.
Бурхан багш: “ Би гадаад далайн усны тоосонцорыг нэг бүрчлэн тоолоод цаана нь гарч чадна.Харин хэн нэгэн хүний бусдын төлөө гэсэн сайхан сэтгэлээр буюу асрангуй , энэрэнгүй, сэтгэлийн үүднээс тоолсон ганц маанийн үр дүнд гарсан буяныг тоолж чадахгүй” гэж сургасан юм.
Бурхан багш бас: “Сүмбэр уулыг тоос нэг бүрчлэн тоолоод хичнээн тоосонцортой вэ гэдэгийг мэдэж чадах боловч асрангуй сэтгэлийн үүднээс маань уншсан бодгалийн хураасан буяныг би тоолж барахгүй” гэж сургасан юм. Маанийн бас нэг ач тусыг Бурхан багш сургахдаа “ Маанийг өдөр алгасахгүй уншина тэр хүн үхэн үхтлээ зовлон амсахгүйг би амлаж чадна” гэжээ.
Тиймээс та бүхэн асрангуй энэрэнгүй сэтгэлийн үүднээс өдөр тутам таслахгүй зуун маань уншаад байх хэрэгтэй юм.Тэгвэл гурван муу заяаны зовлон амсахгүй байх баталгааг өгч чадна.Өөр олон янзын ном үйлдэлгүй ганц эрхи маанинд таван минутыг л зарцуулж байхад хангалттай.
Таван минут ч болохгүй шүү дээ. Энэ дэлхий дээр Бурхан багшаас том багш, Бурханы сургасан номоос илүү ном байхгүй.Тийм учраас итгэсжлэх сэтгэлийн үүднээс унших хэрэгтэй юм.Өдөр таслахгүй нэг эрхи ч болохнээ унших хэрэгтэй юм.Тэгэх юм бол энэ яваа нас болон ирээдүй хойд төрөлдөө дандаа аз жаргал руу шат өөдөө өгсөж явах болно. Энэ бол миний амлалт, та бүхэнд өгч байгаа бэлэг мөн.Өдөр алгасалгүй эрхи маань уншихад таван минутаа зориулж байсан бол таныг нас бархад сайн төрөлд төрөөсэй гэж араас чинь ном уншуулах хэрэг байхгүй.
.jpg)
Маани унших гэдэг нь: -Хүн өөртөө сайн сайхан амьдрах эрх чөлөөг өгч байгаа хэрэг юм.
УМ МА НИ БАДМЭ ХУМ Маанийг өдөрт зуун удаа нэг эрхи уншиж чадвал буяны зүгийг тэтгэдэг сахиус тэр хүнийг сахиж хамгаалах тус эрдэм буй гэж Бурхан багш айлдсан юм. Бүр хамгаалахдаа балан дээр цугалсан зөгийнүүд шиг хуралдан ирж таныг хамгаалж байдаг гэсэн юм. Энэ бол Бурхан багшийн өөрийнх нь айлдвар мөн юмаа.
Маани уншиж байхдаа анхаарах зүйл буюу маань унших ёсны тухай хэлж өгье: - Чадвал олон эрхи, чадахгүй бол зуун мааниа бүү таслаарай. Маань тоолж буй хүн сэтгэлээ тогтоож байгаад маань тоолох ёстой.Ямагт санаагаа өөр зүйлд сарниулж болохгүй.
Энэтхэгийн их мэргэн Шантидэва богд өөрийнхөө нэгэн зохиолд “ Ямар нэгэн маань тарнийг урьж унших эсвэл хатуужил туулж диян бясалгал үйлдэж үр дүнг нь үзэх гэж хичнээн хичээвч сэтгэлээ гадаад эд юмсад сарниулан, тогтоож эс чадвал ямар ч үр дүнд хүрэхгүй” гэж сургасан юм.
Ном уншиж байхдаа өнөөдөр юу хийх билээ, маргааш яах билээ гэж элдэв бодолд сэтгэлээ сарниулаад байж болохгүй.Тухайн бясалгал, уншлага, урилга дээрээ л сэтгэлээ төвлөрүүлэх хэрэгтэй.Маань тоолж буй тэрхэн хугацаагаа мааниндаа л зориулахаас бус өөр хэрэгт хошуу дүрэх хэрэггүй юм.Лам нар юу хийж байна, хуваргууд юу хийж байна гэж бусдын хэрэгт хошуу дүрэлгүй өөрөө өөрийгөө л анхаарч суух хэрэгтэй.
Маани уншихдаа: Өөрийхөө өмнө Жанрайсэг бурхан байна гэж бодож байгаарай. “УМ МАНИ БАДМЭ ХУМ” гээд тогтуун сайхан сэтгэлээр уншина.Ингэмэгц өмнө чинь байгаа Жанрайсэг бурханаас рашааны чанартай гэрэл цацарч өөрт тань шингэлээгэж бодно.Эхлээд тэр гэрлийг өөртөө бус өөр бусад амьтад тусч байна гэж бодно.
Тэр буруу бөгөөд Мааниас илүү ном байхгүй юм. Бурханы сургасан бүх номыг тоолбол бүгд нийлээд найман түм дөрвөн мянга байдаг гэдэг.
Энэ бүгдийн багц гүн утга маанийн үсгэнд бүрэн гүйцэд багтсан байдаг юм.
Юуны түрүүнд би та бүхэнд маанийн утга учрыг тайлбарлах болно. Дараа нь маань уншихын ач тусыг хэлж өгье. Эцэст нь маанийг хэрхэн унших, маанийн эрдэмд боловсрох тухай заах болно.
Маани тоолох, тарни тоолох гэдэг нь: Учир зүггүй хаалга цонхоо хаагаад харанхуй дотор огт хөдөлгөөнгүй суугаад бясалгахын утга учир бишээ.Өөрийн сэтгэл санааг зөв, эерэг тийш нь өөрчилж төлөвшүүлэхийн нэр. “УМ-МА-НИ-БАД-МЭ-ХУМ” буюу маани хэмээх зургаан үсэгтэй.
Эхний УМ үсэгийн талаар: Ум үсэг нь А, Ү, МА үсгийн нийлбэр юм.Энэ гурван үсэг нь арилсан чанарын талаас Бурхан лагшин, зарлиг, таалал арилаагүй чанарын талаас амьтаны бие хэл сэтгэл гурвыг бэлгэдэж байдаг гэсэн үг. УМ-ын дараа МАНИ гэсэн үг байгаа.
МАНИ гэдэг үг нь: үнэт эрдэнэ гэсэн утгатай.Энэ эрдэнэ нь асрангуй, энэрэнгүй, бодь сэтгэлийг бэлэгдэнэ. БАДМА гэдэг үг нь хоосон чанарыг оносон билэг билгүүний бэлэг тэмдэг. ХУМ гэсэн үг нь өөрчлөх гэсэн утга санаатай үг юм.
Жишээлбэл:Муу хүн сайн болж өөрчилөгдөхийг хэлж болно. Саяных бол зөвхөн үгийн тайлбар байлаа. Одоо маанийн утгыг тайлбарлая.Таны бие,хэл, сэтгэл гурвыг бэлэгдэж байгаа УМ үсэг бол нисваанисын гурван хорт сэтгэлд баригдсан арилаагүй бие, хэл, сэтгэл гэсэн утгыг илэрхийлнэ.
МАНИ, БАДМЭ - гээр бэлэгдсэн арга хэмээх бодийн сэтгэл,билэг хэмээх хоосон чанарыг онох оюун ухаан хоёр нийлж арга билгийн зам мөр болж таны ариусаагүй бие, хэл, сэтгэл гурвыг ариуссан Бурханы лагшин, зарлиг,таалалд, хувиргах гэсэн санаа.Аргын тал хэмээх нигүүсэн сэтгэл нь таны нисваанислэг сэтгэлийн угаах мэт ариусгасанаар нисваанисын хир буртгийн үндэс болсон өөрийгөө эрхэмлэх үзлийг ерөндөг болдог юм.Хоосон чанарыг онох билэг оюун нь аливаа зүйлийг бодит үнэнд баримталдаг мунхаг сэтгэлийг арилгагч ерөндөг болдог.
Мунхаг сэтгэл бол хамаг нисваанис, буруу сэтгэлийн үндэс болж байдаг. Бохир усан дээр жишээ авья.Бохир усны бохир нь усаны чанарт нэгдэж оршдоггүй, шүүлтүүрээр шүүхэд булингар нь арилж цэвэр чанар нь ил болдог бөгөөд тунгалаг цэвэр усыг хаа нэгтээ газараас шинээр авчралгүй бохир усан дотороос гаргаж ирдэг. Бохир усны шалтгаан нь тоос шороо байдаг. Энэ жишээ нь хүний сэтгэлийн буртгийг хоёр арга хэрэглээд шүүж ариутгахыг харуулж байна. Бохир сэтгэл нь ариун сэтгэл дээр буртаг халдсаныг л хэлж байгаа юм.
Өөрөөр хэлбэл нисваанисын гурван хор нь таны сэтгэлийн мөн чанарт оршоогүй, нэгдэл чанартай бус юм. Шалгуур ухааны шастир буюу Бурханы шашны Чойрын номд заахдаа “ Уур хэмээх нисваанисын нэг төрөл зүйл хэрэв сэтгэлтэй салшгүй нэгдмэл байдаг бол бид цаг үргэлж уурлаж байх учиртай” гэж заасан байдаг. Гал байгаа цагт халуун чанар байж л байдаг нь халуун чанарыг галтай салшгүй нэгдмэлийг харуулж байна. Гэтэл заримдаа хүнд уур хилэн бус нигүүлсэн өрөвч сэтгэл гаргах бусдыг хайрлах сэтгэлийг төрүүлж чаддаг шүү дээ.
Бас заримдаа бидний сэтгэлийг уур уцаар эзэмддэг. Үүнээс уур хилэн, хайр энэрэл хүний сэтгэлд ээлжилж байгаа нь уур хилэн угаасаа хүний сэтгэлийн мөн чанар бусдын тов тод шинж тэмдэг юм. Уур хилэн гэх мэт нисваанист сэтгэлүүдийг арга, билэг хэмээх хоёр замыг ашиглан сэтгэл дээрээс үндсээр нь арилгах боломжтой.
Нисваанист сэтгэл арилна гэдэг нь эгэлийн бие, хэл, сэтгэл. Бурхан лагшин, зарлиг, таалал, болж хувирахын тод жишээ юм. Тийм бодь сэтгэлийн үүсгэхийн өмнө магад гарахуйн сэтгэлийг төрүүлэх ёстой юм.Магад гарахуйн сэтгэлийг төрүүлэхийн тулд дөрвөн үнэний ёсыг мэдсэн байх хэрэгтэй. Ийм учраас л Бурханы найман түм,дөрвөн мянган ном сургаал, Богд ламын айлдсан номын бүх утга санаа маанийн зургаан үсгэнд бүрэн багтсан байдаг. Миний ариусаагүй, буртагт бие, хэл сэтгэл ариусагч Бурханы лагшин, зарлиг, таалал болох болтугай гэсэн санаагаар маанийг тоолох учиртай.
Маанийн гүн гүзгий утгыг ойлговол: - Ганц удаа уншсан буяныг нь хэмжишгүй юм. Хэдийгээр бурхан наян дөрвөн мянган номыг бүгдийг айлдхад цаг хүрэлцэхгүй боловч маанийн гүн гүнзгий утгыг ойлгуулаад уншуулахад түүний тус эрдэм нь тэдгээр номыг бүгдийг уншсантай тэнцүү болно.Бурхан багшийн айлдвараас"Маани уншсаны ач гавьяа"-г авч ярья.
Бурхан багш: “ Би гадаад далайн усны тоосонцорыг нэг бүрчлэн тоолоод цаана нь гарч чадна.Харин хэн нэгэн хүний бусдын төлөө гэсэн сайхан сэтгэлээр буюу асрангуй , энэрэнгүй, сэтгэлийн үүднээс тоолсон ганц маанийн үр дүнд гарсан буяныг тоолж чадахгүй” гэж сургасан юм.
Бурхан багш бас: “Сүмбэр уулыг тоос нэг бүрчлэн тоолоод хичнээн тоосонцортой вэ гэдэгийг мэдэж чадах боловч асрангуй сэтгэлийн үүднээс маань уншсан бодгалийн хураасан буяныг би тоолж барахгүй” гэж сургасан юм. Маанийн бас нэг ач тусыг Бурхан багш сургахдаа “ Маанийг өдөр алгасахгүй уншина тэр хүн үхэн үхтлээ зовлон амсахгүйг би амлаж чадна” гэжээ.Тиймээс та бүхэн асрангуй энэрэнгүй сэтгэлийн үүднээс өдөр тутам таслахгүй зуун маань уншаад байх хэрэгтэй юм.Тэгвэл гурван муу заяаны зовлон амсахгүй байх баталгааг өгч чадна.Өөр олон янзын ном үйлдэлгүй ганц эрхи маанинд таван минутыг л зарцуулж байхад хангалттай.
Таван минут ч болохгүй шүү дээ. Энэ дэлхий дээр Бурхан багшаас том багш, Бурханы сургасан номоос илүү ном байхгүй.Тийм учраас итгэсжлэх сэтгэлийн үүднээс унших хэрэгтэй юм.Өдөр таслахгүй нэг эрхи ч болохнээ унших хэрэгтэй юм.Тэгэх юм бол энэ яваа нас болон ирээдүй хойд төрөлдөө дандаа аз жаргал руу шат өөдөө өгсөж явах болно. Энэ бол миний амлалт, та бүхэнд өгч байгаа бэлэг мөн.Өдөр алгасалгүй эрхи маань уншихад таван минутаа зориулж байсан бол таныг нас бархад сайн төрөлд төрөөсэй гэж араас чинь ном уншуулах хэрэг байхгүй.
Маани унших гэдэг нь: -Хүн өөртөө сайн сайхан амьдрах эрх чөлөөг өгч байгаа хэрэг юм.УМ МА НИ БАДМЭ ХУМ Маанийг өдөрт зуун удаа нэг эрхи уншиж чадвал буяны зүгийг тэтгэдэг сахиус тэр хүнийг сахиж хамгаалах тус эрдэм буй гэж Бурхан багш айлдсан юм. Бүр хамгаалахдаа балан дээр цугалсан зөгийнүүд шиг хуралдан ирж таныг хамгаалж байдаг гэсэн юм. Энэ бол Бурхан багшийн өөрийнх нь айлдвар мөн юмаа.
Маани уншиж байхдаа анхаарах зүйл буюу маань унших ёсны тухай хэлж өгье: - Чадвал олон эрхи, чадахгүй бол зуун мааниа бүү таслаарай. Маань тоолж буй хүн сэтгэлээ тогтоож байгаад маань тоолох ёстой.Ямагт санаагаа өөр зүйлд сарниулж болохгүй.
Энэтхэгийн их мэргэн Шантидэва богд өөрийнхөө нэгэн зохиолд “ Ямар нэгэн маань тарнийг урьж унших эсвэл хатуужил туулж диян бясалгал үйлдэж үр дүнг нь үзэх гэж хичнээн хичээвч сэтгэлээ гадаад эд юмсад сарниулан, тогтоож эс чадвал ямар ч үр дүнд хүрэхгүй” гэж сургасан юм.
Ном уншиж байхдаа өнөөдөр юу хийх билээ, маргааш яах билээ гэж элдэв бодолд сэтгэлээ сарниулаад байж болохгүй.Тухайн бясалгал, уншлага, урилга дээрээ л сэтгэлээ төвлөрүүлэх хэрэгтэй.Маань тоолж буй тэрхэн хугацаагаа мааниндаа л зориулахаас бус өөр хэрэгт хошуу дүрэх хэрэггүй юм.Лам нар юу хийж байна, хуваргууд юу хийж байна гэж бусдын хэрэгт хошуу дүрэлгүй өөрөө өөрийгөө л анхаарч суух хэрэгтэй.
Маани уншихдаа: Өөрийхөө өмнө Жанрайсэг бурхан байна гэж бодож байгаарай. “УМ МАНИ БАДМЭ ХУМ” гээд тогтуун сайхан сэтгэлээр уншина.Ингэмэгц өмнө чинь байгаа Жанрайсэг бурханаас рашааны чанартай гэрэл цацарч өөрт тань шингэлээгэж бодно.Эхлээд тэр гэрлийг өөртөө бус өөр бусад амьтад тусч байна гэж бодно.
Эх сурвалжийг: Зопа ринбүчийн "Маани Тарни бүтээх ёсон" айлдвараас
Буддын шашин ертөнцийг хэрхэн үздэг тухай
Буддын шашны ертөнцийн тогтоц бүтцийн тухай үзэл нь Хутагтын дөрвөн үнэний анхных болох Зовлонгийн үнэний хүрээнд авч үздэг өргөн хүрээтэй асуудал юм. Ертөнцийг материаллаг буюу сав ертөнц, оюун ухааны, сэтгэлийн тал буюу шим ертөнц гэсэн хоёр хэсэгт ангилж үздэг. Сав ертөнц нь хийн мандал, усан мандал, шороон мандал гэсэн гурван хэсгээс бүрддэг гэж бурханы шашинд үздэг бөгөөд хийн мандал нь сав ертөнцийг бүрдүүлэх үндэс суурь нь болж байдаг гэж үздэг. Хийн мандлын дээр усан мандал тогтох ба усан мандлын дээр шороон мандал тогтоно. Шороон мандлын төвд Сүмбэр уул орших ба Сүмбэр уулнаас ертөнцийн дөрвөн зүг гарна гэдэг. Дорно зүгийг шилээр, өмнө зүгийг биндэрьяа, умард зүгийг алтаар, өрнө зүгийг бадмааргаар бэлгэддэг ажээ. Сүмбэр уулыг тойроод Буулгат модон уул, Анжсан сумт уул, Кадирагам уул, Үзэсгэлэнт уул, Морин чихт уул, Маш үүдсэн уул, Мөхөөр баригч уул гэсэн 7 алтан уул хүрээлэх бөгөөд эдний гадуур Төмөр уул байна. Төмөр уулсын завсраар Цэнгэлийн долоон нуур орших бөгөөд хамгийн гадна талаар гадаад их Далай байх ажээ.
Цэнгэлийн долоон нуур нь найман онцгой чанартай. Үүнд: сэрүүн, амтат, хөнгөн, зөөлөн, тунгалаг, сайхан, биед харшлахгүй, уухад хэвлийд харшлахгүй. Цэнгэлийн долоон нуурын дотор Нанда, Убананда, Морины шүтээн, Музиланда, Махсув, Ридараста, Их гар, Ээвлийн навчит гэсэн лусын найман орон байх ажээ.
Гадаад их далайд 4 их тив байдаг ажээ. Үүнд Үлэмж биетийн тив (заримдаг саран хэлбэртэй), Замбуу тив (тархи мэт хэлбэртэй), Үхэр эдлэгч тив (дүгэрэг хэлбэртэй), Муу дуутын тив (дөрвөлжин хэлбэртэй) байна.
Тив болгонд хүн амьдрах бөгөөд Замбуу тивийн төрөлхтөн хамгийн бага настай. Гэхдээ бусдаасаа илүү ухаантай учир Хүрдэн эргүүлэгч (Орчлонг эрхшээгч) хаан, эсвэл Бурхан болох чадвартай гэнэ. Муу дуутын тив Сүмбэр уулын хойт зүгт орших бөгөөд тэнд орших хүмүүсийг нас нөхцөхөөс долоо хоногийн өмнө огторгуйгаас “Чи үхэх болой” хэмээх яруу бус дуун гарах учир дуун муут тив гэж нэрлэсэн гэдэг.
Энэ мэт дөрвөн гол тивээс гадна найман дагуул тив байдаг. Замбуу тивийн хамгийн голд Очирт суурин орших бөгөөд Очирт суурингаас умард зүгт есөн хар уул байна. Энэ есөн уулны цаана Их цаст Тисва уул, түүний дэргэд Хүжний үнэрт уул гэж байна. Энэ хоёр уулын завсар Анабада хэмээх далай орших бөгөөд эндээс Ганга, Синду, Сид, Багту гэсэн дөрвөн их мөрөн эх авч урсана. Замбуу тивд Чанбу, Саламали, Маш бат салын хаан гэсэн гурван үлэмж мод байна. Мөн энэ тивд таван их орон байна. Очирт суурины орон, Тунгалаг сэрүүн уулын орон, Бодала орон, Удаяана орон, Самудала орон.
Замбуу тивийн дор Габилин хэмээх балгас (хот) орших бөгөөд тэнд Эрлэг Номын хаан байх ажээ.
Сүмбэр уулын усны завсарт Асурын балгас байх бөгөөд тэр балгасын дор од эрхэс байрлах ажээ. Сүмбэр уул нь дөрвөн үе тэнгэрээс тогтоно. Гартаа тэвш баригч Ялха тэнгэр, Эрх баригч тэнгэр, Насад согтогч тэнгэр, 4 махаранзын тэнгэр. Үүний дээр 33 тэнгэр байх бөгөөд үүнийг эдийн найман тэнгэр, нарны 12 хөвгүүн тэнгэр, 11 догшин тэнгэр, Агсуванийн 2 хөвгүүн тэнгэр. Үүний дээр дөрвөн өнцөгт, гартаа очир баригчийн орд байна. Түүний дотор Үзэсгэлэн гоо нэрт Хурмастын ордон байрлана. Үүний дунд нь машид ялгуусан хэмээх сайхан харш байх ажээ. Энэ харш нь гадуураа 4 цэцэрлэгтэй. Элдэв дээд, Ширүүн болгогч, Хольцонгуй, Баясгалант цэцэрлэг.
Түүний дээр Түшидийн тэнгэр байх бөгөөд Түшдээс дээр 1000, 1000-р ертөнцийн орныг үечилдэг.
Харин шим ертөнцөд гурван орон байна. Үүнд хүслийн буюу амармагийн орон, дүрстийн орон, дүрсгүйн орон. Хүслийн ертөнцөд юмс үзэгдлийг харьцангуйд сэтгэдэг амьтад багтана. Учир нь ухамсар нь ямагт бие махбодийнхоо хязгаарлагдмал төлөвт захирагддаг. Илт номын ёсоор амармагийн орны амьтад нь там, бирд, адгуус, хүн, тэнгэр гэсэн таван зүйл амьтан байна. Тэнгэрийн ертөнцөд хүслийн ертөнцийн 6 зүйл тэнгэр, дүрстийн ертөнцийн тэнгэр багтана. 6 зүйл тэнгэрт 4 махаранзын аймгийн тэнгэр, 33 тэнгэр, Байлдаанаас хагацсан тэнгэр, Хувилгаан дор баясагч тэнгэр, Бусдын хувилгааныг эрхээр болгогч тэнгэр багтана.
Дүрст ертөнцийн 17 тэнгэр байна. Үүнд Гэрэлт тэнгэрийн аймгийн 3 тэнгэр, Буянт тэнгэрийн аймгийн 3 тэнгэр, Хутагтын 5 аймаг тэнгэр, Бэртэгчний орны 3 тэнгэр, Их бус тэнгэр, Үл энэлэгч тэнгэр, Маш унжигч тэнгэр, Тансагт тэнгэр, Агиста тэнгэр.
Дүрсгүйн оронд юу ч бодитой оршихгүй. Энэ нь хоосон чанарыг ухаарсан ухамсар юм. Гэхдээ дүрсгүйн орныг дөрвөн шинжээр илэрхийлдэг. Огторгуйн тоолшгүй түрэн түгэхүй, Тийн мэдэл хязгаарлашгүй түрэн түгэхүй, Юухан бээр үгүй түгэн түгэхүй, Хуран мэдэхүй үгүй, хуран мэдэхүй үгүй бусын төрөн түгэхүй дөрөв байна
Буддын шашны ертөнцийн тогтоц бүтцийн тухай үзэл нь Хутагтын дөрвөн үнэний анхных болох Зовлонгийн үнэний хүрээнд авч үздэг өргөн хүрээтэй асуудал юм. Ертөнцийг материаллаг буюу сав ертөнц, оюун ухааны, сэтгэлийн тал буюу шим ертөнц гэсэн хоёр хэсэгт ангилж үздэг. Сав ертөнц нь хийн мандал, усан мандал, шороон мандал гэсэн гурван хэсгээс бүрддэг гэж бурханы шашинд үздэг бөгөөд хийн мандал нь сав ертөнцийг бүрдүүлэх үндэс суурь нь болж байдаг гэж үздэг. Хийн мандлын дээр усан мандал тогтох ба усан мандлын дээр шороон мандал тогтоно. Шороон мандлын төвд Сүмбэр уул орших ба Сүмбэр уулнаас ертөнцийн дөрвөн зүг гарна гэдэг. Дорно зүгийг шилээр, өмнө зүгийг биндэрьяа, умард зүгийг алтаар, өрнө зүгийг бадмааргаар бэлгэддэг ажээ. Сүмбэр уулыг тойроод Буулгат модон уул, Анжсан сумт уул, Кадирагам уул, Үзэсгэлэнт уул, Морин чихт уул, Маш үүдсэн уул, Мөхөөр баригч уул гэсэн 7 алтан уул хүрээлэх бөгөөд эдний гадуур Төмөр уул байна. Төмөр уулсын завсраар Цэнгэлийн долоон нуур орших бөгөөд хамгийн гадна талаар гадаад их Далай байх ажээ.
Цэнгэлийн долоон нуур нь найман онцгой чанартай. Үүнд: сэрүүн, амтат, хөнгөн, зөөлөн, тунгалаг, сайхан, биед харшлахгүй, уухад хэвлийд харшлахгүй. Цэнгэлийн долоон нуурын дотор Нанда, Убананда, Морины шүтээн, Музиланда, Махсув, Ридараста, Их гар, Ээвлийн навчит гэсэн лусын найман орон байх ажээ.
Гадаад их далайд 4 их тив байдаг ажээ. Үүнд Үлэмж биетийн тив (заримдаг саран хэлбэртэй), Замбуу тив (тархи мэт хэлбэртэй), Үхэр эдлэгч тив (дүгэрэг хэлбэртэй), Муу дуутын тив (дөрвөлжин хэлбэртэй) байна.
Тив болгонд хүн амьдрах бөгөөд Замбуу тивийн төрөлхтөн хамгийн бага настай. Гэхдээ бусдаасаа илүү ухаантай учир Хүрдэн эргүүлэгч (Орчлонг эрхшээгч) хаан, эсвэл Бурхан болох чадвартай гэнэ. Муу дуутын тив Сүмбэр уулын хойт зүгт орших бөгөөд тэнд орших хүмүүсийг нас нөхцөхөөс долоо хоногийн өмнө огторгуйгаас “Чи үхэх болой” хэмээх яруу бус дуун гарах учир дуун муут тив гэж нэрлэсэн гэдэг.
Энэ мэт дөрвөн гол тивээс гадна найман дагуул тив байдаг. Замбуу тивийн хамгийн голд Очирт суурин орших бөгөөд Очирт суурингаас умард зүгт есөн хар уул байна. Энэ есөн уулны цаана Их цаст Тисва уул, түүний дэргэд Хүжний үнэрт уул гэж байна. Энэ хоёр уулын завсар Анабада хэмээх далай орших бөгөөд эндээс Ганга, Синду, Сид, Багту гэсэн дөрвөн их мөрөн эх авч урсана. Замбуу тивд Чанбу, Саламали, Маш бат салын хаан гэсэн гурван үлэмж мод байна. Мөн энэ тивд таван их орон байна. Очирт суурины орон, Тунгалаг сэрүүн уулын орон, Бодала орон, Удаяана орон, Самудала орон.
Замбуу тивийн дор Габилин хэмээх балгас (хот) орших бөгөөд тэнд Эрлэг Номын хаан байх ажээ.
Сүмбэр уулын усны завсарт Асурын балгас байх бөгөөд тэр балгасын дор од эрхэс байрлах ажээ. Сүмбэр уул нь дөрвөн үе тэнгэрээс тогтоно. Гартаа тэвш баригч Ялха тэнгэр, Эрх баригч тэнгэр, Насад согтогч тэнгэр, 4 махаранзын тэнгэр. Үүний дээр 33 тэнгэр байх бөгөөд үүнийг эдийн найман тэнгэр, нарны 12 хөвгүүн тэнгэр, 11 догшин тэнгэр, Агсуванийн 2 хөвгүүн тэнгэр. Үүний дээр дөрвөн өнцөгт, гартаа очир баригчийн орд байна. Түүний дотор Үзэсгэлэн гоо нэрт Хурмастын ордон байрлана. Үүний дунд нь машид ялгуусан хэмээх сайхан харш байх ажээ. Энэ харш нь гадуураа 4 цэцэрлэгтэй. Элдэв дээд, Ширүүн болгогч, Хольцонгуй, Баясгалант цэцэрлэг.
Түүний дээр Түшидийн тэнгэр байх бөгөөд Түшдээс дээр 1000, 1000-р ертөнцийн орныг үечилдэг.
Харин шим ертөнцөд гурван орон байна. Үүнд хүслийн буюу амармагийн орон, дүрстийн орон, дүрсгүйн орон. Хүслийн ертөнцөд юмс үзэгдлийг харьцангуйд сэтгэдэг амьтад багтана. Учир нь ухамсар нь ямагт бие махбодийнхоо хязгаарлагдмал төлөвт захирагддаг. Илт номын ёсоор амармагийн орны амьтад нь там, бирд, адгуус, хүн, тэнгэр гэсэн таван зүйл амьтан байна. Тэнгэрийн ертөнцөд хүслийн ертөнцийн 6 зүйл тэнгэр, дүрстийн ертөнцийн тэнгэр багтана. 6 зүйл тэнгэрт 4 махаранзын аймгийн тэнгэр, 33 тэнгэр, Байлдаанаас хагацсан тэнгэр, Хувилгаан дор баясагч тэнгэр, Бусдын хувилгааныг эрхээр болгогч тэнгэр багтана.
Дүрст ертөнцийн 17 тэнгэр байна. Үүнд Гэрэлт тэнгэрийн аймгийн 3 тэнгэр, Буянт тэнгэрийн аймгийн 3 тэнгэр, Хутагтын 5 аймаг тэнгэр, Бэртэгчний орны 3 тэнгэр, Их бус тэнгэр, Үл энэлэгч тэнгэр, Маш унжигч тэнгэр, Тансагт тэнгэр, Агиста тэнгэр.
Дүрсгүйн оронд юу ч бодитой оршихгүй. Энэ нь хоосон чанарыг ухаарсан ухамсар юм. Гэхдээ дүрсгүйн орныг дөрвөн шинжээр илэрхийлдэг. Огторгуйн тоолшгүй түрэн түгэхүй, Тийн мэдэл хязгаарлашгүй түрэн түгэхүй, Юухан бээр үгүй түгэн түгэхүй, Хуран мэдэхүй үгүй, хуран мэдэхүй үгүй бусын төрөн түгэхүй дөрөв байна
НОГООН ДАРЬ ЭХ
Арван зүг, гурван цагийн хамаг бурхад тус тусдаа онцгой ерөөл тавьсан байдаг бөгөөд ерөөл болон ерөөлийн хүчээс гарах их хүчийг нь бид эрхэмлэн шүтдэг. Ногоон Дарь Эх бурхан хамаг амьтдын үйлсийг тэтгэх, хүссэн бүгдийг нь гүйцэлдүүлэх их ерөөл тавьсан бурхан тул түүний магтаалд “Эрдэнэ хүссэн хүн эрдэнэтэй болж хүүхэд хүссэн хүн хүүхэдтэй болно” хэмээн магтсан байдаг. Мөн эх хүний дүрээр заларсан тул энэрэл хайр, их нигүүлсэнгүй сэтгэлийн эх булаг бөгөөд бид үнэнхүү шүтэж чадвал хол ойр гэж ялгалгүй бүгдэд нь хүрч очин түргэн тусладаг. Тиймээс Ногоод Дарь Эх бурханыг “Түргэн Эх” ч гэж нэрлэдэг юм. Ногоон Дарь Эх бурханы лагшин нь ногоон өнгөтэй, хоёр мутартай, зүүн хөлөө хумиж баруун хөлөө унжуулсан, тэргүүн нь зүүн талруу ялимгүй хазайсан байдалтай залардаг. Тэргүүн ялимгүй хазайсан нь амьтдын зовлонг сонсож буй, баруун хөлөө унжуулсан нь амьтдын зовлонг сонсоод дээш авах завгүй заларч буйг илэрхийлж буй.
Ногоон дарь эх бурханы номыг унших үед юу бодох вэ?
Өөрийн өмнөх огторгуйд Ногоон Дарь Эх бурхан бодитой залран ирсэн байна. Ном уншихын сацуу түүний лагшинаас гэрэл цацарч өөрийн биед тусах үед бие, хэл, сэтгэл гуравт Ногоон Дарь Эх бурханы лагшин, зарлиг, таалалын адистид шингэх ба энэ адил эцэг, эх тэргүүтэй хамаг амьтан бүгдэд адистид шингэж байна хэмээн бясалгана. Ийнхүү агуу адистид хүртсэнээр уур хилэн, хүсэл шунал тэргүүтэй хамаг муу сэтгэлүүд арилан ариусч санасан сэдсэн үйл хэрэг сэтгэлчилэн бүтэх болтугай, эцэг, эх тэргүүтэй хамаг амьтдын хүссэн бүхэн ачлалт Ногоон Дарь Эхийн адистидээр биелэх болтугай хэмээн залбирах болой.
Ном уншсаны ач тусыг бүрэн дүүрэн хүртэхийн тулд тухайн номонд итгэл үнэмшилтэй байх нь хамгаас чухал байдаг. Тийм учраас энэ номыг унших үед цэвэр ариун сэтгэлтэй байж итгэл үнэмшил, их сүсэг бишрэлийн үүднээс номоо сонсоорой.
Ном унших
Төгсгөлд- Ачлалт Ногоон Дарь эх бурханы агуу их адистидын хүчээр аливаа санасан сэдсэн үйлс хэрэг тань аяндаа бүтэхийн өлзийт ерөөлийг өргөмүй
Бурханы шашин бусад шашнаас юугаараа онцлог вэ?
a) Бурханы шашин аливаа юмсын оршин буй чанарыг үнэн мөн чанараар гаргадаг хоосон чанарын үзлээр ялгаатай.
b) Бусад шашин хайр гэж зүгээр л ярьдаг. Яаж хайрыг бий болгох учир шалтгаан ерөөс байдаггүй. Гэтэл Бурханы шашинд хайрыг маш олон хувааж үздэг бөгөөд залуус хоорондын хайр дурлалыг жинхэнэ хайр биш харин нь бие биедээ тачаасан шунал гэж үздэг. Жинхэнэ энэрэн нигүүлсэх сэтгэлийг яаж үүсгэх учир шалтгааныг нарийн шат дараалалтайгаар гаргаж үздэг бөгөөд зөвхөн энэ сэдэвтэй холбоотой ном маш олон байдаг учир энэрэх, нигүүлсэх сэтгэлээр бусад шашнаас нэн онцгой.c) Мөн бусад шашинд Библи, Коран гэх мэт ганцхан ном л байдаг. Гэтэл Бурханы шашинд сэтгэлийн 84.000 гэмийг арилгахад зориулагдсан 84.000 ном бий. Зөвхөн Бурхан багшийн айлдсан номын хэмжээг тооцож үзэхэд том заанаар ачсан ачаагаар дүүрэн бэхээр цаасанд буулгахад хүрэхүйеэ үгүйтэй гэж үздэг. Тэгэхээр арвин ном судраараа бусад шашнаас нэн онцлог юм. Бурханы айлдсан сургаал, ном үнэхээр үнэн болохын нэг баталгаа нь номын зам мөрөөр явж өндөр түвшинд хүрч эрдэм чадлыг олсон лам нар маш олон гарсан. Үүгээрээ бусад шашниас бас л онцлог бөгөөд тэдгээр өндөр түвшинд хүрсэн лам нарын айлдсан номлол нь бас л арвин их ном судар бий. Энд нэг зүйл цохоод хэлэхэд зарим хүмүүс Бурхан багшийн шавь нарын айлдсан номыг Бурхан багшийн айлдаж байсан номоос огт өөр шинэ ном айлдсан мэт үздэг. Энэ нь их төөрөгдөл бөгөөд нэгдүгээрт хэл үргэлж шинэчлэгдэж өөрчлөгдөж байдаг. Хоёрдугаарт цөвүүн цагт хүний чадвар доройтож ойлгох чадвар нь муудаж байгаатай холбогдуулан өндөр түвшинд хүрсэн лам нар Бурхан багшийн айлдсан номонд тайлбар хийж шавь нартаа ойлгуулдаг. Тухайлбал Бурхан багшийн үеийн 4 мөр сургаал гэхэд орчин цагийн хүмүүст ойлгуулахын тухайтад тайлбар нь бүхэл бүтэн боть ном болох жишээтэй. Тиймээс дээдэс багш лам нарын айлдсан номлол сургаал нь огт шинэ бус Бурхан багшийн айлдсан нотлолыг өөр олон талаас нь тайлбарласан ба эцэстээ Бурхан багийн айлдсан номонд тулдаг болохыг ойлгох нь зүй ёсны хэрэг болов уу.
d) Ёс суртахуун буюу сахил санваарыг машид нарийн гаргаснаараа онцлог.
e) Бурханы шашинд гадаад, дотоод 10 ухаан байдгаараа онцлогтой.
Үүнд:
**Гадаад 5 ухаан буюу бага 5 ухаан **
- Зохист аялгуу
- Ёгт нэр
- Эвсүүлэн найруулхуй
- Дуурайн бүжиг
- Зурхайн ухаан
**Дотоод 5 ухаан буюу их 5 ухаан ** - Дуун ухаан
- Учир шалтгааны ухаан
- Урлахуй ухаан
- Тэжээхүй ухаан (Анагаар ухаан)
- Дотоод ухаан буюу нийтийн бус ухаан
Явуу ямар учиртай, юунд ихээр
хэрэглэдэг талаар ?
Явуу нь хэл ам хар муу бүхнийг
залгигч
Лусын хамгаалагч бөгөөд
Өөрийн биеэ хамгаалах чадалгүй
Өөрөө түүнийг ухамсарлах чадалгүй
Тийм үйлд голчлон хэрэглэдэг ажгуу.
Лусын хамгаалагч бөгөөд
Өөрийн биеэ хамгаалах чадалгүй
Өөрөө түүнийг ухамсарлах чадалгүй
Тийм үйлд голчлон хэрэглэдэг ажгуу.
Нялх үрийн хамгаалалтад
Алдар нэр хүртэж байгаа хүмүүн бол
Олон түмний хов живээс хамгаалж
Зарга үүсгэгчид бол
Далдуур элдэв зарга үүсгэхээс хамгаалж
Эл явууг шилэн хүзүү, зүрх, бүслүүрт голчлон хийнэ.
Бүслүүрээс доош явууг байрлуулахыг хориглодог
Явууны эзэн гомдоно гэж үздэг.
Алдар нэр хүртэж байгаа хүмүүн бол
Олон түмний хов живээс хамгаалж
Зарга үүсгэгчид бол
Далдуур элдэв зарга үүсгэхээс хамгаалж
Эл явууг шилэн хүзүү, зүрх, бүслүүрт голчлон хийнэ.
Бүслүүрээс доош явууг байрлуулахыг хориглодог
Явууны эзэн гомдоно гэж үздэг.
Мөн цөөн тохиолдолд оройд
явууг хэрэглэх нь
Энэ нь хэлэх үг хурц
Хийх үйл арвин
Билэг оюун хурц
Бэхлэх үг нь бүтэн байг гэсэн
Өвгүдийн ерөөлөөр тэргүүнд залахыг зөвшөөрнөм.
Явууг амилуулах арга
Сарны гэрэлд рашаанд хийн хонуулах ажгуу.
Лусын эздийн шидээр
Саран ээжийн сүнсээр
Хайртай үрийн төлөө
Хамаг бүхний төлөө
Явуу таныг би төдий хугацаанд урин залж
Үр балчрийг минь хамгаалахыг хүсэж байна гэж хэлнэ.
Энэ нь хэлэх үг хурц
Хийх үйл арвин
Билэг оюун хурц
Бэхлэх үг нь бүтэн байг гэсэн
Өвгүдийн ерөөлөөр тэргүүнд залахыг зөвшөөрнөм.
Явууг амилуулах арга
Сарны гэрэлд рашаанд хийн хонуулах ажгуу.
Лусын эздийн шидээр
Саран ээжийн сүнсээр
Хайртай үрийн төлөө
Хамаг бүхний төлөө
Явуу таныг би төдий хугацаанд урин залж
Үр балчрийг минь хамгаалахыг хүсэж байна гэж хэлнэ.
Энэ хугацаандаа явууг долоон
гарагт нэг удаа
Рашаанд тавьж байх ажгуу.
Явууны хугацааг хэлдэгийн учир
Явуунд гурван жилээс урт хугацаагаар
Амь нь шингэдэггүй
Энэ нь дээд хугацаа юм
Тиймээс өөрөө дэгднэм.
Рашаанд тавьж байх ажгуу.
Явууны хугацааг хэлдэгийн учир
Явуунд гурван жилээс урт хугацаагаар
Амь нь шингэдэггүй
Энэ нь дээд хугацаа юм
Тиймээс өөрөө дэгднэм.
Subscribe to:
Posts (Atom)